Zihinsel süreçler, Alzheimer hastalığında gerilemenin en fazla olduğu alandır. Kişinin düşünme, öğrenme, bilme ve yargılama gibi bilişsel süreçlerinde bozulmalar görülür. Bu bozulmaların ilerlemesini yavaşlatmak için çeşitli aktiviteler yapabilirsiniz ancak yapılacak aktivitelerin verimli olabilmesi için kişinin kültürel özelliklerine ve eğitimine dikkat edilmesi gerekir. Aşağıdaki aktivitelerde kullanılacak malzemelerin pek çoğunu oyuncak dükkanından temin edebilirsiniz ya da çeşitli dergi ve gazetelerden kestiğiniz resimleri kullanabilirsiniz.
KAVRAMLARI TANIMA
Kimlere: Orta ve ileri evre
Kullanılacak Malzemeler:
Meslekler, taşıtlar, hayvanlar, sayılar, nesneler, zıt kavramlar, sebzeler, meyveler ve giyecek resimlerinin bulunduğu kartlar
Uygulama:
Alzheimer hastası ile karşılıklı oturulur. Kişiye sırayla kartlar gösterilir. Karttaki resim doğrultusunda kişi ile iletişime geçilir. Karttaki resmin ne resmi olduğu, ne işe yaradığı, nerelerde kullanıldığı vb. soru ve yönlendirmelerle aktiviteye devam edilir.
ÇORAP EŞLEŞTİRME
Kimlere: Erken ve orta evre
Kullanılacak Malzemeler:
Erken evre hastaya 15-20 çift çorap, orta evre hastaya 10-15 çift çorap
Uygulama:
Masanın üzerine karışık şekilde çoraplar konulur. Alzheimer hastasından çorapları eşleştirmesi istenir. Eşleştirme esnasında bulmak istediği çorabın özellikleri hatırlatılır. Doğru eşi bulduğunda olumlu onam verilir. Yanlış eş ile eşleştirilmiş ise doğruyu bulması için yardımcı olunur. Aradığı çorabın özellikleri söylenir. El ve göz işareti ile çorabın eşi gösterilmez. Aktivite esnasında çorabın erkek, kadın veya çocuk çorabı mı olduğu, çorabın ne işe yaradığı ve çorabın niçin giyildiği vb. sorular sorulur.
HANGİ NESNE NE İŞE YARAR?
Kimlere: Erken ve orta evre
Kullanılacak Malzemeler:
Kişinin günlük hayatta kullandığı ve hatırlayabileceği nesneler (Kalem, defter, saat, top, çorap, telefon, kaşık, çatal, bardak, sürahi, tornavida, vb.). Erken evre hastaya 15-20 nesne, orta evre hastaya ise 10-15 nesne ile aktivite düzenlenir.
Uygulama:
Alzheimer hastasından bir tane nesneyi eline alması ve bu nesneye odaklanması istenir. Nesnenin adının ne olduğu, şeklinin nasıl olduğu, nelerden yapıldığı, hangi işlere yaradığı, günlük hayatta kullanımı, nerelerden satın alınabileceği vb. sorular ile aktif katılımı sağlanır. Aktivite sonunda örneğin sürahi ve bardak hakkında konuşulduktan sonra meyve suyu sürahiye doldurulur ve kişiye ikram edilir. Orta evre hastaya masaya konan nesnelerin daha basit, anlaşılır ve dikkat çekici renkler olması gerekir.
MEVSİM MEYVE VE SEBZELERİ
Kimlere: Erken ve orta evre
Kullanılacak Malzemeler:
Meyve ve sebzelerden oluşan yap-boz ve Alzheimer hastasının sebzeleri görsel olarak algılaması için sebze ve meyveler (Pırasa, ıspanak, havuç, mandalina, kiraz, karpuz, kavun vb).
Uygulama:
Masanın üzerine meyve ve sebzelerden oluşan yap-boz konulur. Alzheimer hastasından bu yap-bozda sebze ve meyvelerdeki benzerlikleri bulması, eksikleri tamamlaması istenir. Kişinin mümkünse yardım almaması ve düşünmeye teşvik edilmesi gerekir. Ayrıca mevsim meyve ve sebzeleri de aktivitede bulundurulur. Kişinin meyve ve sebzeleri eline alması, incelemesi ve temas etmesine imkan verilir. Mevsim meyve sebzeleri incelenirken, Alzheimer hastası ile bunlar hakkında konudan çok uzaklaşmadan, aktivite boyunca iletişim sağlanmaya çalışılır. Sebzelerin ve meyvelerin isimleri, faydaları, hangi sebzeden hangi yemeğin yapıldığı, bu sebzelerin hangi mevsimlerde yetiştiği, nerelerde yetiştikleri vb. konularda konuşulur. Aktivite sonunda kişiye meyve ikram edilir.
SAAT OYUNU
Kimlere: Erken ve orta evre
Kullanılacak Malzemeler:
Saat ve saatlere uygun görsel öğelerle anlatılmış olay kartları. Örneğin sabah saat 09.00’u gösteren bir saat figürü ve yataktan kalkan insan resmi. Bunun gibi günün tamamını gösteren resimler.
Uygulama:
Alzheimer hastası ile karşılıklı oturulur. Masanın üzerine duvar saati konulur. Ardından saat değişik zamanlara getirilir. “Saat 09.00” günün hangi vaktine giriyor? (Sabah, öğle, akşam) Bu saatlerde neler yapılır?’’ gibi zamana uygun sorular sorulup cevap beklenir. Alzheimer hastasının cevap veremediği durumlarda ona yardımcı olunur ve ardından tekrar anlatması beklenir.
OLAYLARI SIRALAMA
Kimlere: Erken ve orta evre
Kullanılacak Malzemeler:
Olayların başlama, gelişme ve sonuç bölümlerinin olduğu resimli kartlar. Bunlar herhangi bir olay kartı olabilir. Örneğin, sabah kalkıldığında yapılan olayları sıralayan kartları düzgün bir biçimde olay sıralamasına göre dizme (yataktan kalkılır-kahvaltı yapılır-diş fırçalanır vb.)
Uygulama:
Farklı durumların resmedildiği kartların ilki Alzheimer hastasına gösterilir ve beraberce incelenip resim hakkında yorumlar yapılır. Ardından Alzheimer hastasından bu olaydan sonra neler olabileceği hakkında tahmin yapması istenir. Daha sonra diğer kartlar sıralanır ve içinden kişinin tahmin ettiği olayı bulup ilk kartın yanına sıralaması istenir.
HAFIZA KARTLARI
Kimlere: Erken ve orta evre
Kullanılacak Malzemeler:
Çiftler halinde üzeri resimli oyun kartları. Örneğin bir araba resmi veya bir elma resmi. Her karttan ikişer adet bulunmalıdır.
Uygulama:
Erken evredeki hastada 10 çift kart, orta evredeki hastada 5 çift kart masanın üzerine konulur. Kartlar karışık olarak ortaya konur. Alzheimer hastasına bir kart gösterilir ve bu kartın eşini bulması istenir. Resmin ne olduğu, ne işe yaradığı, nerelerde kullanıldığı vb. soru ve yönlendirmeler ile kartta gösterilen nesne, taşıtlar, vb. hakkında Alzheimer hastası ile iletişim sağlanır. Her doğruda kişiye olumlu onam verilir.
HAYVANLAR VE YAVRULARI
Kimlere: Erken ve orta evre
Kullanılacak Malzemeler:
Hayvanlar ve yavrularının resmedildiği kartlar
Uygulama:
Alzheimer hastası ile yuvarlak masa etrafında oturulur. Masanın üzerine hayvan resimlerinin bulunduğu kartlar ile bu hayvan yavrularının resimlerinin bulunduğu kartlar konulur. Alzheimer hastasından bir hayvan seçmesi istenir. Bu hayvan hakkında konuşurken yavrusunu bulması istenir. Aktivite boyunca hayvanlar ve yavruları eşleştirilirken sohbete devam edilir.
HAYVANLAR VE YAŞADIKLARI YERLER
Kimlere: Erken ve orta evre
Kullanılacak Malzemeler:
Hayvanların yaşadıkları yerleri gösteren resimler ile hayvanların resimleri
Uygulama:
Alzheimer hastası ile masa etrafında oturulur. Masanın üzerine hayvanların yaşadıkları yeri gösteren büyük bir resim konulur. Ardından karışık şekilde hayvan bibloları ortaya konulur. Alzheimer hastasından, uygun olan hayvanı seçip önündeki resmin üzerine yerleştirmesi istenir.